Uit het archief

Klik op de illustraties om ze in groter formaat te zien.

De reis om de wereld: van tachtig dagen tot 4 uur en 55 minuten

Nadat Verne De Reis om de wereld in tachtig dagen in de vorm van een uitdaging (weddenschap) geschreven had in 1873, is het thema zo snel mogelijk rond de aarde te reizen erg populair geworden. Het archief van het Jules Verne Genootschap bevat een groot aantal artikelen en andere objecten, die aan dit thema gerelateerd zijn. Hieronder een zeer korte impressie.

Verne’s fictief record van tachtig dagen werd al in januari 1890 door verslaggeefster Nellie Bly verbeterd. Zij deed bij haar reis om de wereld in 72 dagen, 6 uur, 11 minuten en 14 seconden naast Engeland, Japan, China, Hong Kong ook Jules Verne thuis, Brindisi, Colombo en San Francisco aan. Zij was de eerste vrouw die niet door mannen begeleid om de wereld reisde en groeide uit tot een wereldwijd symbool. Zie Wikipedia over Nellie Bly.

Het door haar neergezette record werd nog in datzelfde jaar, waarin in ons land de achtste druk verscheen van De Reis om de wereld in tachtig dagen, verbeterd door de kleurrijke scheepsmagnaat George Francis Train. Diens eerste wereldreis in 1870 zou Verne op het idee gebracht hebben hierover te gaan schrijven. Het nieuwe record werd 67 dagen, 12 uren en 3 minuten. Zie Wikipedia over George Francis Train.

Hierna ging er steeds een aantal dagen van het record af door de zich geleidelijk ontwikkelende infrastructuur. Geïnspireerd op de nieuwe ontwikkelingen schreef Jan Feith al in 1908 zijn boek Reis om de Wereld in 40 dagen. Dit streefgetal werd al in 1913 overtroffen door Mears, die gebruik maakte van treinen en stoomschepen.

In ons land werd deze wedloop in de kranten gerelativeerd. Zo schrijft De Groene Amsterdammer in 1912: “Wat had Phileas Fogg zich wel niet kunnen besparen als hij zijn beroemde tocht veertig jaar later had ondernomen?”

In begin 1923 verscheen de film De Reis om de Wereld in 18 dagen (met als hoofdrolspeler William Desmond). Deze draaide vanaf 1 november 1923 drie weken achtereen in afleveringen in bioscoop Olympia in Den Haag. In een recensie in Het Vaderland van 10 oktober blijkt dat in deze film al gebruik wordt gemaakt van het vliegtuig.

Deze film draaide in februari 1924 ook in Cinema Hollandia in Amsterdam. Deze bioscoop gebruikte een wel zeer origineel reclameuiting, gedrukt op een volledig waardeloos Duits bankbiljet. Zoals bekend aan postzegelverzamelaars, economen en in geschiedenis geïnteresseerden, werd Duitsland in 1923-1924 getroffen door een hyperinflatie, omdat het land niet tegemoet kon komen aan de na de eerste wereldoorlog opgelegde herstelbetalingen en ervoor koos om nieuw geld te creëren door het simpelweg bij te drukken. Had in 1922 het hoogste bankbiljet nog een waarde van 50.000 mark, dat van 1924 was exponentieel gestegen tot 100 biljoen (honderdduizend miljard) mark. Het Duitse geld was dus absoluut niets meer waard en kon verder als pakpapier of toiletpapier worden gebruikt.

In 1924 vindt de eerste volledige vlucht om de aarde plaats, met vele tussenlandingen, in een reistijd van 371 uur en 11 minuten. Een andere soortgelijke expeditie, die dit in 300 uur probeerde te doen stortte na onderstaand krantenbericht neer in Rusland:

In 1926 klinkt in een artikel in een Nederlandse krant weer de scepsis door over zulke oppervlakkige reizen, wanneer twee Amerikanen hebben aangekondigd dit in precies 25 dagen te kunnen:

In 1928 vindt er, bij de herdenking van Vernes 100e geboortedag een epidemie van wereldreizen plaats. Denk eens aan de Deense padvinder Palle Huld, die hierover een boek schreef. Hij wordt wel gezien als de laatste openlijk Verniaanse reiziger, die Fogg’s fictieve record wilde breken. Dan gelukt het ook aan de Amerikanen Mears en Collyer om de 25 dagen grens te doorbreken:

In 1935 meldt een krant: we staan aan de vooravond van luchtverbindingen die diezelfde reis mogelijk zullen maken in veertien dagen. Een van alle gemakken voorziene vliegboot wordt ontwikkeld. “Thans is men tot de erkenning gekomen dat samenwerking met Amerika voortaan een van de richtsnoeren zal zijn der Britsche luchtpolitiek”. Phileas Fogg’s route wordt beschouwd en als volgt becommentarieerd: “Wij beschouwen deze voor dien tijd fantastische berekening met een zeker medelijden. Zal er nog eens een tijd komen, dat onze kinds-kinderen met hetzelfde medelijden onze prestatie van vandaag beoordeelen, de reis om de wereld in veertien dagen?” (De Courant – Het Nieuws van den Dag, 2 december 1935).

Onderstaande tabel laat zien hoe het record zich verder ontwikkeld heeft. Deze is gebaseerd op de aanbevolen website Round-the-World Flights, waar veel meer detail is te vinden voor in deze materie geïnteresseerden.

Met dank aan de Koninklijke Bibliotheek en haar website Historische Kranten in Beeld en de andere genoemde websites.

Commentaar van Jos van Geffen

Ons lid Jos van Geffen schreef naar aanleiding van dit artikel het volgende:

Leuk overzicht.

Alleen ben ik het er niet mee eens dat je John Glenn hebt opgenomen: die reisde per capsule, en zo'n toestel wordt niet voorgestuwd in z'n baan; als een capsule, satelliet of wat dan ook eenmaal in een baan is, beweegt die in vrije val. Wat mij betreft zou je je moeten beperken tot die bewegingen die aldoor voorstuwing nodig hadden.

Trouwens, die 4:55 is een verkeerd getal! Dat is de tijd dat Glenn's vlucht duurde, inclusief lancering en landing en zo. Dus voor hem duurde een enkel rondje minder dan die tijd. Glenn heeft 3 rondjes gemaakt; zie bijvoorbeeld het Wikipedia-artikel over John Glenn.

Een satelliet in een baan om de aarde beweegt met circa 8 km/sec – het precieze getal hangt af van de straal van de baan. De straal van de aarde is circa 6378 km bij de evenaar. De baan van Glenn was op circa 200 km. De totaal af te leggen afstand is dan 2·6578·π = 40074 km. Met 8,3 km/sec is dat 1 uur en iets meer dan 23 minuten.

Voor leuke berekeningen hiermee, zie Earth orbits, al moet ik zeggen dat er in de tekst een foutje staat wat je moet invullen:

Above the earth’s surface at a height of

h = _____ m = ____ x 10^6 m,

Dat eerste moet je invullen in ‘km’, en ‘10⁶ m’ moet dan ‘10³ m’ zijn. Vul 200 in en je krijgt circa 1.4081 = 1:24:29 uur als omlooptijd voor Glenn's baan.

Een Space Shuttle zit in een baan op circa 450 km, en dan doet hij er dus net geen anderhalf uur over. Dat geldt ook voor de astronauten in het Space Station en zo.

Overigens was niet John Glenn, maar Joeri Gagarin die eerste die een rondje om de aarde maakte in een ruimtevaartuig.

Terug naar overzicht “Uit het archief”