Uit het archief
Klik op de illustraties om ze in groter formaat te zien.
De jubileumuitgave van het Hollandsch Uitgevers Fonds (1929)
Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Jules Verne werd ons land in 1929 verblijd met een nieuwe uitgave, die van het Hollandsch Uitgevers Fonds (afgekort HUF). Dit lijkt een soort van Lekturama of Readers’ Digest-achtige verkooporganisatie te zijn geweest, die boeken in eigen beheer uitgaf en deze via directe verzending aan zijn klanten sleet. Hiertoe werden opvallende advertenties (afb. 1) geplaatst in kranten en tijdschriften, waarin de suggestie gewekt wordt dat de boeken gratis of althans alleen tegen verzendkosten te verkrijgen waren.
In deze advertentie staat onder andere te lezen:
Ook dit keer zullen wij weder een groot aantal exemplaren cadeau geven. Ieder lezer van dit blad, die onderstaande coupon binnen één week aan ons inzendt, ontvangt GRATIS onze complete JUBILEUM-UITGAVE in 28 deelen, bevattende plm. 4000 pagina’s. De werken verschijnen vlot vertaald, fraai gedrukt op gewoon boekformaat en voorzien van schitterende, origineele illustraties. De verzending heeft plaats naar volgorde van binnenkomst der coupons. Voor emballage- en advertentiekosten berekenen wij slechts een geringe vergoeding van 20 ct. p. deel. U ontvangt de volgende meesterwerken cadeau:
De reis om de wereld, Michael Strogoff, Maan, 20.000 mijlen onder zee, Het geheimzinnige eiland, Naar het middelpunt der aarde, Het zwarte goud, De strijd tusschen Noord en Zuid, De kinderen van kapitein Grant. Dit aanbod is slechts geldig voor Coupons, die binnen één week aan ons ingezonden zijn.
Voor deze serie werd ook een fraaie folder (afb. 2-4) vervaardigd, die op voor- en achterkant laat zien hoe de boeken er uit zullen gaan zien en die binnenin nadere inlichtingen geeft over de verschillende uitvoeringen:
Twee verschillende uitgaven: de ongebonden uitgave (B) en de gebonden Jubileum-Uitgave (A). Wij kunnen de gebonden Prachtuitgave, waarvoor wij het het fijnste materiaal en de allerbeste arbeidskrachten gebruikt hebben, ten zeerste aanbevelen wegens de bijzonder uitgevoerden prachtband, zooals op de achterzijde in werkelijke grootte afgebeeld. Elk boek bevat ca. 300 bladzijden en is gebonden in keurigen echt-linnen band met goud gedecoreerden rug en omslag. Deze uitgave, opnieuw uit het Fransch vertaald, is op veel zwaarder en beter papier gedrukt dan uitgave “B” en is voorzien van talrijke origineele illustraties van den bekenden Nederlandschen illustrator Schotel. Door onze buitengewone aanbieding kunt U thans Uw boekenbezit verrijken met een prachtcollectie boeken, welke zoowel door hun inhoud als uitvoering de trots van Uw boekenkast zullen uitmaken!
Het HUF is beschreven door Kees Waij in Verniaan 30 (2004), pp. 36-37, mede naar aanleiding van de vondst van een verzendetiket. Hij las daarop een bedrag van f 0,45 voor de verzendkosten van twee boekjes en f 2,30 voor twee prachtbanden, dus in totaal f 2,75.
Bovenstaande gegevens en onze eigen waarnemingen met betrekking tot deze serie en zijn uitvoering, stellen ons in staat te reconstrueren wat er hier aan de hand geweest is. Wanneer men de advertentie en de folder met elkaar vergelijkt, komen een aantal tegenstrijdige zaken naar boven. Enerzijds is er sprake van een luxe uitgave en een gewone, maar er staat niet vermeld hoeveel de ene en de andere kostte. Anderzijds is er sprake van de gratis boeken. Waarom wordt er in de folder zo’n duidelijk onderscheid gemaakt tussen de twee uitgaven A en B?
Zoals Kees Waij in zijn artikel al suggereerde, kregen degenen die de bon tijdig binnen een week instuurden voor de gratis boeken, vast en zeker in eerste instantie een niet te missen aanbieding om ze tegen geringe meerprijs te laten inbinden in het zo hoog geroemde bijzonder fraai uitgevoerd linnen prachtbandje. Wat gebeurde er nu met de mensen die de boeken wel gratis wensten te hebben, maar niet ingingen op deze gunstige aanbieding? Zij hadden toch recht op gratis boeken?
Piet Akkerman kocht in november 2005 in de Jaarbeurshal in Utrecht een tiental ingenaaide, onversneden boekjes van deze serie op papier van zeer matige kwaliteit (zie afb. 5-7). Ik vermoed dat dit de B-keus is geweest, die in de folder voorkwam. Vanwege de slechte beginkwaliteit is het logisch dat ze nu, na 77 jaar, zeer schaars zijn geworden.
Hoe het zat met de boekjes, die we in de reguliere slappe kaft kennen (afb. 8)? Deze zijn op hetzelfde papier gedrukt als de gebonden boeken en waren dus niet van kwaliteit B! Vermoedelijk is dit, evenals de andere vormen, waarin we delen van deze serie kennen (geheel blauwe kaft, monochroom rood, groen of blauw met zwarte afbeelding voorop en schubbenpatroon) een later product geweest om de bij de uitgever resterende (luxe) overschotten op te ruimen. Saturnus is bij die gelegenheid per ongeluk recht neergezet op het voorplat.
Wat is er verder terecht gekomen van de beloftes die gedaan zijn in folder en advertentie?
- Aantal titels
- In de eerste plaats zijn er slechts 20 titels uitgekomen, geen 28 zoals in de advertentie gemeld.
- Kwaliteit
- Als er al sprake was van een gebonden prachtuitgave, dan heeft deze in 77 jaar wel sterk aan kwaliteit ingeboet.
- Aantal pagina’s
- Volgens de aanvankelijke schatting zou elk boek ca 300 bladzijden bevatten en de serie in zijn geheel plm. 4000. Vreemd genoeg zijn de boeken gemiddeld blijven steken op 256 pagina’s, maar is het totale aantal pagina’s van de 20 titels 5130!
- Boekformaat
- Volgens de advertentie zijn de boeken “fraai gedrukt op gewoon boekformaat”. In werkelijkheid zijn het maar kleine boekjes, 18x13 cm en dus aanzienlijk kleiner dan de blauwe bandjes.
- Afbeeldingen
- De “schitterende, talrijke origineele illustraties zijn van de hand van den bekenden Nederlandschen illustrator Schotel”. Bij vergelijking met de illustraties van Elsevier blijken die in de HUF deeltjes, zeer slecht geplagieerde kopieën te zijn. Zie hieronder enkele voorbeelden.
- Vertaling
- Volgens de folder is deze uitgave, opnieuw uit het Fransch vertaald. Het zou mij, gezien de overige conclusies en met name die omtrent de illustraties, niet verbazen als dit bewerkte Elsevier-teksten zijn. Meer onderzoek is nodig om hierin helderheid te scheppen.
